Κοινοτικόν Ημιγυμνάσιον (1957-1963)
Οι πρώτες ιδέες για δημιουργία Γυμνασίου στην Αγία Βαρβάρα θεμελιώθηκαν στις αρχές τις δεκαετίας του ’50. Εκκείνη την εποχή, το χωριό μαζί με τα χωριά της γύρω περιοχής αριθμούσε περίπου 12.000 κατοίκους. Τον Ιούνιο του 1954 συστάθηκε οκταμελή Επιτροπή με μέλη προερχόμενα από όλους τους κοινωνικούς φορείς προκειμένου να αναλάβει τις διαδικασίες για την υλοποίηση του έργου. Ο έρανος που ακολούθησε είχε μεγάλη απήχηση στον ντόπιο πληθυσμό όπου συγκεντρώθηκαν μετρητά και είδη (λάδι, σιτηρά κτλ) συνολικής αξίας 55.000δρχ. Επίσης έγινε πρόθυμη δωρεά οικοπέδου από τους Κων. Κοκολάκη, Ιωαν. Καρβουνάκη και Ηρ. Σηφάκη με σκοπό την ανέγερση του Γυμνασίου.
Το Γυμνάσιο χτίστηκε σχεδόν δωρεάν καθώς υπήρχαν πολλοί μαστόροι οι οποίοι πρόσφεραν από μερικά μεροκάματα ο καθένας. Τον Αύγουστο του 1955 ολοκληρώθηκε η ανέγερση. Ένα χρόνο αργότερο είχαν εκδοθεί όλα τα απαραίτητα παραστατικά προκειμένου να λειτουργήσει σαν Ιδιωτικό Κοινοτικό Τριτάξιο Γυμνάσιο. Το σχ. έτος 1956-57 λειτούργησει η Α τάξη και τα επόμενα δύο χρόνια δημιουργήθηκαν οι άλλες δύο.
Τα πρώτα χρόνια υπήρχαν οικονομικές δυσκολίες καθώς τα δίδακτρα που πλήρωναν οι μαθητές δεν έφταναν για να καλυφθούν οι ανάγκες λειτουργίας και η Επιτροπή αναγκαζόταν με χοροσπερίδες και εράνους να καλύψει τα ελλείματα. Προβλήματα υπήρχαν επίσης και λόγω της έλλειψης καθηγητών όπου εκκείνη την εποχή ήταν λίγοι σε αριθμό και ακόμα λιγότεροι ήταν διατεθιμένοι να εγκατασταθούν στην Αγία Βαρβάρα.
Η διέξοδος στις οικονομικές δυσκολίες ήταν το Γυμνάσιο να γίνει Κρατικό και τις οικονομικές ανάγκες να καλύπτει εξ’ ολοκλήρου το κράτους. Την εποχή εκκείνη, στην περιφέρεια του Νομού Ηρακλείου λειτουργούσαν τρία Γυμνάσια, του Αρκαλοχωρίου με 750 μαθητές, των Μοιρών με 800 μαθητές και της Αγ. Βαρβάρας με 80 μαθητές. Αν και ο μικρός αριθμός των μαθητών του αποτελούσε σημαντικό εμπόδιο, οι επίμονες προσπάθειες της Επιτροπής απέδωσαν καρπούς και τον Ιούνιο του 1963 το Γυμνάσιο Αγίας Βαρβάρας γίνεται Κρατικό.
Γυμνάσιο (1963-1971)
Η εκπαιδευτική μεταρύθμιση Παπανδρέου (1964) θα εισάγει το Γυμνάσιο και το Λύκειο τριετούς φοίτησης ενώ θα καταργήσει τις εξετάσεις εισαγω΄γης στο Γυμνάσιο. Αργότερα, η δικτατορία (1967) θα καταργήσει την εκπαιδευτική μεταρύθμιση Παπανδρέου και θα επαναφέρει το Γυμνάσιο εξαετούς φοίτησης. Εκείνη την εποχή, οι προσπάθιες της Επιτροπής εντάθηκαν προς την κατεύθυνση του Γυμνάσιο να αναβαθμιστεί σε εξατάξιο.
Πράγματι, στα τέλη Οκτωβρίου 1967 το Γυμνάσιο παίρνει την έγκριση να γίνει εξατάξιο. Οι ανάγκες στέγασης των επιπλέον τάξεων καλύφθηκαν άμεσα από αίθουσα που παραχώρησε η εκκλησία όπου διαχωρίζεται κατάλληλα σε τρεις αίθουσες διδασκαλίας και θα χρησιμοποιηθεί μέχρι το 1985, οπότε το Γυμνάσιο και το Λύκειο θα εγκατασταθούν στο κτίριο του 1985. Την περίοδο εκείνη, μαθητές από 22 χωριά της ευρύτερης περιοχής της Αγίας Βαρβάρας φοιτούν στο Γυμνάσιο και ο αριθμός τους αυξάνεται ραγδαία από 86 το σχ. έτος 1963-64 σε 224 το σχ. έτος 1969-70.
Εξατάξιο Γυμνάσιο (1971-1976)
Αν και το Γυμνάσιο εξαετούς φοίτησης ιδρύθηκε τυπικά το 1967, μέχρι το 1970-71 είχε μόνο τρεις τάξεις. Ουσιαστικά λοιπόν, λειτουργεί σαν εξατάξιο από το σχ. έτος 1971-72 με τη λειτουργία της Δ’ τάξης, της οποίας οι μαθητές θα αποφοιτήσουν το σχ. έτος 1973-74. Οι τελευταίοι απόφοιτοι του εξατάξιου Γυμνασίου είναι του σχ. έτους 1975-1976 οπότε και καταργείται το εξατάξιο Γυμνάσιο.
Εκείνη την περίοδο η δυναμικότητα του Γυμνασίου έφτασε τους 400 μαθητές. Παρόλα αυτά παρατηρείται μεγάλη μαθητική διαρροή καθώς οι φοιτώντες στην Α τάξη είναι συνήθως διπλάσιοι των αποφοίτων. Οι κύριοι λόγοι της διαρροής είναι η διακοπή φοίτησης και η μεταγραφή σε άλλα Γυμνάσια, κυρίως στην πόλη του Ηρακλείου. Το κτίριο του 1957, οι τρεις αίθουσες διδασκαλίας έχουν ήδη χωριστεί και μαθητές και καθηγητές στριμώχνονται σε έξι αίθουσες.
Τριτάξιο Γυμνάσιο (1976-)
Στη δυτική πλευρά του κτιρίου του 1957 αγοράστηκε, με έρανο, οικόπεδο και άρχισε στις αρχές της δεκαετίας του 1980 η ανέγερση νέου κτιρίου. Πέντε (5) χρόνια κράτησαν οι οικοδομικές εργασίες. Τελικά, το σχολ. έτος 1985-86 εγκαταστάθηκαν Γυμνάσιο και Λύκειο στο νέο κτίριο το οποίο διέθετε (11) έντεκα αίθουσες διδασκαλίας. Οι μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου έφταναν τους 550 και οι ανάγκες για αίθουσες έφταναν τουλάχιστον τις δεκαέξι οπότε χρησιμοποιήθηκαν και οι τρεις αίθουσες του κτιρίου του 1957.
Πηγή: Από το Κοινοτικόν Ημιγυμνάσιον στους πρώτους αποφοίτους του Ενιαίου Λυκείου Αγίας Βαρβάρας
Κ. Βασιλάκης, Γ. Ζαχαριουδάκης, Μ. Ξυλούρη
Ηράκλειο, Ιούνιος 2000